Otantik Liderlik Nedir?

GİRİŞ

Liderlik, bir grup insanı belirli amaçlar etrafında toplayabilme ve bu amaçları gerçekleştirmek için onları harekete geçirme bilgi ve yeteneklerinin toplamıdır. Liderlik, tarihin her devrinde var olan, hiyerarşik bir doğası bulunan ve gelecekte de vazgeçilemeyecek olan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Lideri, “bir amaca yönelik olarak insanları peşinden sürükleyen kişi” olarak tanımlanmak mümkündür. Eski çağlardan bugüne dek liderlikle alakalı pek çok farklı görüş ileri sürülmüştür. Yirmi birinci yüzyıl örgütlerinin karmaşık durumu, yeni liderlerin talep edilmesine yol açmıştır (George, 2003: 9). Yammarino ve arkadaşları (2005)’na göre liderlik yaklaşımları; klasik, modern, alternatif ve yeni akım yaklaşımlar olmak üzere dört kategoride toplanmaktadır. 

Modern liderlik yaklaşımları ile liderlerin karizma sahibi olma, kendi alanlarında değişim ve yaratıcılığı kullanarak kültürel değişimi ve dönüşümcülüğü sağlama, vizyon sahibi olma ve kuantum fiziği etkileri ve özelliklerine benzer etkileri liderlik alanında sergilemek suretiyle dinamik belirsizlik ortamlarında başarılı olmaları ön plana çıkarılmaktadır (Tabak vd., 2012: 92). Bu araştırmanın konusunu teşkil eden otantik liderlik yaklaşımı, modern liderlik yaklaşımları içerisinde yer almaktadır.

Son yıllarda ABD’de doğalgaz şirketi Enron, telekomünikasyon şirketleri Global Crossing ve World Com, ayrıca Martha Stewart, Arthur Andersen ile Japonya’da ev aletleri ve kozmetik devi Kanebo vb. skandalların yaşanması etkin liderin tanımı tartışmalarını tekrar başlatmıştır. Yaşanan bu skandallara bakıldığında, bu olayların merkezinde üst düzey liderlerin olduğu görülmektedir. Bu şirketlerin yöneticileri maaş, prim ve hisse senedi opsiyonları yoluyla kendi servetlerini arttırmak için muhasebe kayıtlarıyla oynayarak yasadışı ve ahlak dışı yollara başvurmuş, çalışanlarına hisse senedi almalarını tavsiye ederken, kendi hisselerini olabildiğince hızlı satmışlardır. 20.Yüzyılın ikinci yarısında meydana gelen kurumsal ahlak iflaslarına ve otantik olmayan liderliğe bağlı kayıplar ABD ekonomisini yüzlerce milyar dolar zarara uğratmıştır. Bu skandallar ve felaketlerle ilgili yapılan çalışmalar sonucunda sistemin içinde ya da dışında felaketin boyutlarını önleyebilecek bilginin varlığına dair kanıtlar olduğu görülmüştür. (May vd., 2003; Tabak vd., 2012). 

"Otantik Liderler Aranıyor", büyük bir ABD şirketi olan Medtronic’in eski CEO'su Bill George (2003) tarafından, kurumsal skandallar sonucunda yapılmış bir çağrıdır. George (2003)'a göre otantik liderlere, dürüst ve kalıcı kurumlar oluşturmaya kendini adamış kişilere ihtiyaç vardır. Derin bir amaç anlayışına sahip ve kendi değer yargılarına sadık liderlere ihtiyaç duyulmaktadır. George (2003), kurumsal yönetimlerin otantik liderleri karizmalarına değil de karakterlerine göre, çalışanlarını tüketiciye en iyi hizmeti vermek için motive edebilme yeteneklerine göre seçtiklerini iddia etmektedir. O'na göre kurumlarda otantik liderler görmeye başlamadığımız sürece toplumun güvenini yeniden kazanmak imkansızdır.

Otantik Lider

Otantik kelimesi, İngilizce “authentic” kelimesinden gelmektedir. İngilizce-Türkçe sözlüklerde gerçek, hakiki, doğru, orijinal, içten, samimi, gibi anlamlara gelmektedir. Bununla birlikte otantiklik kavramının köklerinin Antik Yunan felsefesinde “Kendine karşı dürüst ol” olduğu genellikle kabul edilir. Liderlik açısından, bu kavramın doğru, içten, samimi ve gerçek anlamları çerçevesinde düşünülmesi gerekmektedir.

George (2003: 11), liderlik ve özellikleri hakkında yıllarca gerçekleştirdiği çalışmaların ardından liderliğin, otantiklikle başlayıp bittiğini savunmakta ve otantik liderliği, “kendi olmak” şeklinde tanımlamaktadır. Otantik liderliğin çoğu tanımı, konunun altında yatan otantiklik yapısı ile başlamaktadır. Otantiklik yapısı, kendini bilmeyi, kendini kabullenmeyi, kendi olmayı ve kendine karşı dürüst olmayı ima etmektedir. Otantiklik, kişinin kendisine karşı dürüst olmasını bir mecburiyet haline getirmek yerine o kişinin gerçek duygularını, isteklerini ve eğilimlerini özgürce ifade etmesini sağlar.

Luthans ve Avolio (2003) otantik liderliği, olumlu liderlik kapasitesini ve son derece gelişmiş kurumsal bağlamı birleştiren süreç olarak tanımlamıştır. Otantik liderlik süreci, öz farkındalığa ve hem liderin hem de takipçilerin kendi kendini düzenleyen olumlu davranışlarına tam olarak etki eder ve olumlu kişisel büyüme ile özgelişimi teşvik eder. 

Otantik liderler; kim olduklarını ve neye inandıklarını bilen, değer yargıları, etik muhakeme ve tutumları arasında şeffaflık ve tutarlılık gösteren, kendi içlerinde ve meslektaşları ile aralarında güven, iyimserlik ve esneklik gibi olumlu bir ruh hali geliştirmeye odaklanan, dürüstlükleri ile tanınan ve bu nedenle saygı duyulan kişilerdir (Avolio vd., 2005). 

Uygulayıcıların bakış açısıyla, Bill George (2003) otantik liderliği "bir lider izlenimi veya görüntüsü yaratmak" yerine "kendi olmak; olmak için doğduğunuz kişi olmak" şeklinde tanımlamıştır. 

Goffee ve Jones (2005:88) otantikliğin, “başkalarının size atfetmesi gereken bir özellik" olduğu, yani bunun kişisel bir özellikten ziyade ilişkisel bir fenomen olduğu düşüncesini korumaktadırlar. Otantik olmak ya da olmamak yerine bir kişi otantik ya da otantik olmayan bir şekilde algılanmaktadır. Gardner ve arkadaşları (2005) ise, bir kişi “otantiktir” ya da “otantik değildir” demek yerine “fazla otantik” ya da “az otantik” tabirlerini kullanmanın daha uygun olacağını belirtmektedirler. 

Özet olarak otantiklik, başkaları tarafından algılanabilecek en azından bir duygusal (kendine karşı dürüst olma hissi), bir kavramsal (kişinin gerçek benliğinin farkındalığı ve toplumun tayin ettiği roller), bir değer (kendine bağlılık) ve bir de kendini ifade etme bileşenine sahiptir (Coşar, 2012: 30).